ΕΠΟΧΙΑΚΟΙ ΜΕΛΙΣΣΟΚΟΜΙΚΟΙ ΧΕΙΡΙΣΜΟΙ
Μάρτιος – Απρίλιος
Τους χειρισμούς σε αυτό το τεύχος γράφει ο Νίκος Ασούτης – Διδάρας. Κτηνίατρος, Msc. Εργάζεται στον έλεγχο τροφίμων ως επιθεωρητής του ΕΦΕΤ και είναι μελισσοκόμος από το 1997.
Οι δυο πρώτοι μήνες της άνοιξης και οι χειρισμοί μας αυτούς τους δύο μήνες θα καθορίσουν σε σημαντικό βαθμό τη μελισσοκομική χρονιά που ακολουθεί. Είναι σημαντικό μπαίνοντας η άνοιξη να έχουμε αποφασίσει την πορεία που θα ακολουθήσουμε μέσα στη χρονιά, να έχουμε προγραμματίσει τις ενέργειες που θα κάνουμε, τις πρακτικές που θα εφαρμόσουμε και τα υλικά μέσα που θα διαθέσουμε και θα δεσμεύσουμε για την παραγωγή των διαφόρων μελισσοκομικών προϊόντων.
Χωρίς το όραμα για τη νέα χρονιά και την αποφασιστικότητα μας να το πραγματοποιήσουμε δεν θα έχουμε επιτυχία. Λέμε όραμα και όχι στόχο, γιατί το όραμα εμπεριέχει την επιθυμία αλλά και την αγάπη για αυτό που κάνουμε.
Απαραίτητος φυσικά είναι ο ακριβής σχεδιασμός (καθορισμένες ημερομηνίες). μελέτη των μεθόδων που θα εφαρμόσουμε (ξανά ακόμη και αν τις γνωρίζουμε) και ο καθορισμός των επιμέρους στόχων που αν τους επιτύχουμε θα μας οδηγήσουν στο τελικό επιθυμητό αποτέλεσμα. Οι απρόβλεπτοι παράγοντες είναι αρκετοί, τόσο περιβαλλοντικοί όσο και παράγοντες που αφορούν την ίδια τη μέλισσα και την υγεία της. Η μέλισσα είναι ένα άγριο ζώο, με την έννοια ότι είναι άμεσα συνδεδεμένη με το φυσικό περιβάλλον, σε αντίθεση με άλλα εκτρεφόμενα ζώα, γεγονός που πάντα πρέπει να έχουμε πρώτο στο μυολό μας σε ότι εφαρμόζουμε.
Το Μάρτιο λοιπόν, τελειώνοντας ο χειμώνας, πρέπει να μετρήσουμε τις απώλειες, να γνωρίζουμε τη δυναμικότητα των μελισσιών μας, να έχουμε παρατηρήσει πότε άλλαξαν οι πληθυσμοί και πόσα πλαίσια γόνου υπάρχουν κατά μέσο όρο. Αυτά είναι απαραίτητα για το χρονικό προγραμματισμό των εργασιών μας αλλά και για τον υπολογισμό των παραγωγικών μελισσιών μας.
Επί του πρακτέου λοιπόν, πρώτα θα ορίσουμε την παραγωγική μας μονάδα, λέγοντας παραγωγική μονάδα αναφερόμαστε στον αριθμό των μελισσιών μας που θέλουμε να προετοιμάσουμε έτσι ώστε να είναι σε θέση να παράγουν κάποιο από τα μελισσοκομικά προϊόντα (μέλι, γύρη, βασιλικό πολτό).
ΜΕΛΙ
Επιλογή ανθοφορίας/μελιτοφορίας
Ας υποθέσουμε ότι θέλουμε να προετοιμάσουμε τα μελίσσια μας για να συλλέξουν στον έλατο ή οτο πρώιμο θυμάρι ή στην καστανιά. Χρονικά αυτά συμπίπτουν σε σημαντικό βαθμό με αποκλίσεις περίπου δέκα ημερών συνήθως ανάλογα τη χρονιά, το πόσο βόρεια ή νότια βρισκόμαστε και τις ιδιαίτερες τοπικές συνθήκες που επικροτούν. Σπανίως έχουμε και μεγαλύτερες αποκλίσεις.
Προετοιμασία
1. Μελίσσια
Ας πούμε ότι θέλουμε να προετοιμάσουμε μια παραγωγική μονάδα 100 μελισσιών. Κάθε ένα από αυτά τα μελίσσια για εμάς αποτελεί μια παραγωγική θέση που την κατάλληλη στιγμή (τη στιγμή της συλλογής) πρέπει να είναι γεμάτη με μέλισσες. Οι μέλισσες πρέπει να καλύπτουν πλήρως 15 έως 30 πλαίσια.
Επισημαίνουμε ότι αναλόγως τη χρονιά (αν είναι καλή ή όχι) μπορεί να πάρουμε παραγωγή από ένα πιο αδύνατο μελίσσι. π.χ. ένα μελίσσι 15 πλαισίων την καλή χρονιά του ελάτου μπορεί να γεμίσει όλα τα πλαίσια του με μέλι, δεν ισχύει το ίδιο όμως στην καστανιά και το θυμάρι ακόμη και αν η χρονιά είναι καλή.
Επιδιώκουμε λοιπόν και για λόγους κόστους να μεταφέρουμε μελίσσια που είναι γεμάτα μέλισσες.
Εκτός όμως από το μέγεθος του μελισσιού πολύ σημαντική είναι και η ηλικιακή σύνθεση του πληθυσμού των εργατριών μελισσών, θέλουμε μεγάλο ποσοστό συλλεκτριών μελισσών. Πως το υπολογίζουμε αυτό.
Η εργάτρια μέλισσα μετά περίπου τη 15η – 17η μέρα της ζωής της πετάει έξω από την κυψέλη και συλλέγει. Λέμε περίπου γιατί αν υπάρχει έντονη νε κταροέκκριση ή μελιτοέκκριση μεγαλύτερος αριθμός μελισσών και πιο πρώιμα συλλέγει εφόσον όμως δεν υπάρχουν πολλές ανάγκες εσωτερικών εργασιών όπως η εκτροφή του γόνου.
Ένα μελίσσι με 20 πλαίσια μέλισσες, έχει περίπου 50.000 μέλισσες. Άρα ένα μελίσσι που το θέλουμε παραγωγικό πρέπει να διατηρεί σταθερά περίπου 10 πλαίσια γόνου τουλάχιστον για την περίοδο 36 έως 15 ημερών πριν από την έναρξη της συλλογής.
Για να επιτευχθεί η μεταβολή της ηλικιακής σύνθεσης απαραίτητη είναι η μεταβολή της επιφάνειας του γόνου ειδικότερα του ανοικτού. Πιο απλή μέθοδος. είναι ο χειρισμός των μελισσιών σε ζεύγη, όπου το ένα (υποστήριξης) δίνει σφραγισμένο γόνο στο άλλο (παραγωγικό) και παίρνει από εκείνο ένα πλαίσιο ανοιχτό γόνο κάθε εβδομάδα. Οι χειρισμοί αυτοί ξεκινούν k εβδομάδες πριν την αναμενόμενη έναρξη της μελιποφορίας.
Με όλα τα παραπάνω λοιπόν έχουμε ένα παραγωγικό μελίσσι με 20 πλαίσια μέλισσες και σχεδόν καθόλου ανοικτό γόνο έτοιμο να συλλέξει. Είναι αυτό όμως εφικτό και σε πιο βαθμό; Μήπως ένα τέτοιο μελίσσι έχει μεγάλες πιθανότητες να σμηνουργήσει ενώ εμείς κάνουμε υπολογισμούς και προετοιμασίες;
2. Βασίλισσες
Πάμε λοιπόν ακόμη πιο πίσω από το διάστημα των 36 ημερών που προαναφέραμε. Πάμε πίσω για να πούμε ότι για να επιτευχθούν τα παραπάνω θέλουμε νέα και καλή βασίλισσα. Η νεαρή μερικών μηνών βασίλισσα έχει ελάχιστες πιθανότητες να σμηνουργήσει και ο μελισσοκόμος δεν ασχολείται με το να ψάχνει σμάρια στα δέντρα.
Για κάθε μία παραγωγική μονάδα (κυψέλη) χρησιμοποιούμε βασίλισσες που φτιάξαμε το φθινόπωρο και κυρίως το Μάρτιο, το αργότερο για την κεντρική Ελλάδα μέχρι την πρώτη εβδομάδα του Απριλίου (μέχρι τότε πρέπει οι βασίλισσες αυτές να γεννούν).
Οι βασίλισσες φτιάχνονται για αυτό το σκοπό το Μάρτιο χρησιμοποιώντας μια από τις γνωστές μεθόδους βασιλοτροφίας φροντίζοντας να παρέχουμε στα μελίσσια κατά το δυνατό τις καλύτερες συνθήκες για την εκτροφή, επιλέγοντας από τα πιο υγιή και παραγωγικά μελίσσια μας το γενετικό υλικό από το οποίο θα προέλθουν αυτές οι βασίλισσες.
3.Υλικά
Κενές και κτισμένες πλαισιοκηρήθρες πρέπει να υπάρχουν για να συμπληρωθεί κάθε παραγωγική μονάδα. Το κτίσιμο καθυστερεί την ανάπτυξη του μελισσιού και για αυτό δεν πρέπει ένα παραγωγικό μελίσσι να επιβαρύνεται ιδιαίτερα με κτίσιμο, πράγμα που επιπλέον μπορεί να οδηγήσει και σε σμηνουργία. Το κτίσιμο γίνεται πολύ καλά και αποτελεσματικό από τις παραφυάδες μας. Βεβαίως, σε καλές συνθήκες δεν είναι πρόβλημα να κτιστούν από το κάθε ένα παραγωγικό μελίσσι τρεις πλαισιοκηρήθρες.
Μπορεί να χρειαστούμε ορόφους, βάσεις ή καπάκια, διπλοκυψελίδια για τις παραφυάδες. Πρέπει να τα έχουμε ετοιμάσει από πριν κι όχι να τα παραγγέλνουμε τελευταία στιγμή
4.Σχέδιο δράσης
Από τα παραπάνω γίνεται λοιπόν ξεκάθαρο γιατί μιλάμε για παραγωγικές θέσεις. Αν αντιμετωπίζουμε το παραγωγικό μελίσσι μόνο ως μία μονάδα που πρέπει από μόνη της και με τη βοήθεια μας να είναι έτοιμη για τη συλλογή αλλά στην ουσία έχουμε μία ομάδα μελισσιών που μας βοηθάει να το πετύχουμε.
Πόσα μελίσσια λοιπόν χρειαζόμαστε για 100 παραγωγικές θέσεις/κυψέλες;
θέλουμε 100 παραφυάδες που θα φτιαχτούν φθινόπωρο και αρχές άνοιξης (να είναι έτοιμες μέχρι την πρώτη εβδομάδα του Απριλίου για την κεντρική Ελλάδα) και άλλα 50 τουλάχιστον μελίσσια που θα ενισχύουν αυτά.
Βλέπουμε εδώ μια αντιστροφή. Μιλάμε για ενίσχυση των παραφυάδων από τα μελίσσια κι όχι των μελισσιών από τις παραφυάδες. Πάντοτε λέγαμε ότι ανανεώνουμε ανά έτος τουλάχιστον τις μισές βασίλισσες μας και αυτό δεν είναι λάθος, δηλαδή εάν έχουμε 100 μελίσσια φτιάχνουμε ανά έτος 50 παραφυάδες, εδώ όμως αναφέρουμε ότι φτιάχνουμε 100 παραφυάδες και τις ενισχύουμε από τουλάχιστον 50 παλιά μελίσσια.
Τα πλεονεκτήματα σε αυτή την περίπτωση είναι σημαντικά:
-αποτρέπουμε τη σμηνουργία με σχεδόν καθόλου κόπο και αυτό ισχύει όχι μόνο για τα μελίσσια με νεαρή (μηνών) βασίλισσα αλλά και για αυτά που έχουν πιο γέρικη διότι και αυτά αποδυναμώνονται για να ενισχύσουν τα άλλα. Ένα μεγάλο πρόβλημα και άγχος για το μελισσοκόμο με αυτό τον τρόπο αντιμετωπίζεται. Βέβαια η σμηνουργία εξαρτάται και από άλλους παράγοντες που αναφέρονται παρακάτω καθώς και από τις περιβαλλοντικές συνθήκες από περιοχή σε περιοχή κοι από χρονιά σε χρονιά.
-επιτυγχάνουμε τον υψηλότερο δυνατό ρυθμό ωοτοκίας όταν αυτό είναι επιθυμητό.
-χρησιμοποιούμε δύο βασίλισσες αντί για μία.
-αποφεύγουμε αντικαταστάσεις βασιλισσών λόγω γήρανσης γεγονός που καθιστά μη παραγωγικά τα μελίσσια.
-η δημιουργία παραφυάδων από μόνη της συμβάλλει στη μείωση του πληθυσμού των βαρρόα λόγω της διακοπής της συνέχειας του γόνου μέχρι να ωοτοκήσει η νέα βασίλισσα.
-κερδίζουμε παραγωγικό χρόνο διότι για τη δημιουργία των παραφυάδων δεσμεύουμε λίγο πληθυσμό, πλαίσια και γενικότερα υλικό (κυψελίδια) σε σχέση με το σύστημα χωρισμού και επανένωσης.
-αλλάζουμε τις βασίλισσες νωρίς ώστε να έχουμε την καλύτερη δυνατή αξιοποίηση στις παραγωγικές εποχές του έτους
-η μέθοδος μας δίνει τη δυνατότητα να παράγουμε και μελικηρίδια.
-μοιράζεται η εργασία μεταξύ φθινοπώρου και άνοιξης ώστε να μην επιβαρύνεται ο μελισσοκόμος ιδιαίτερα μόνο μία εποχή.
-δίνεται η δυνατότητα επιλογής των πατρογονικών μελισσιών.
-οι εργασίες μας μπορούν να προγραμματιστούν.
Τέλος όποιος νομίζει ότι η βασιλοτροφία και εν συνεχεία η ενίσχυση των νεαρών μελισσιών είναι κάτι χρονοβόρο, ας το συγκρίνει με τους χειρισμούς αποτροπής της σμηνουργίας. ειδικότερα σε επαγγελματικό μέγεθος, και τότε θα βγάλει συμπέρασμα.
Πρέπει να επισημάνουμε ότι η ενίσχυση των παραφυάδων μπορεί να γίνει είτε με μεταφορά γόνου και μελισσών, είτε με ενώσεις με τη μέθοδο της εφημερίδας. Σε όλες τις περιπτώσεις πρέπει να είμαστε σίγουροι ότι η νεαρή βασίλισσα γεννάει σωστά και ο δικός της γόνος έχει επεκταθεί τουλάχιστον σε τρία πλαίσια.
Θα μπορούσε κάποιος επίσης αντί να ενισχύει τα νεαρά μελίσσια να αλλάξει απλώς βασίλισσες. Σε αυτή την περίπτωση όμως χάνουμε τις παλιές βασίλισσες το γόνο των οποίων χρειαζόμαστε σε όλη την περίοδο της ανοιξιάτικης ανάπτυξης των παραγωγικών μελισσιών μας. Επίσης η εισαγωγή νέας βασίλισσας σε δυνατό μελίσσι έχει περισσότερες πιθανότητες να μην επιτύχει και απαιτεί εμπειρία.
Πρώιμες μελιποφορίες (ανοιξιάτικο πεύκο) ή ανθοφορίες (π.χ. εσπεριδοειδών).
Σε αυτές τις περιπτώσεις αναγκαστικό ενισχύονται τα μελίσσια που ξεχειμώνιασαν με τους μεγαλύτερους πληθυσμούς. Ο προγραμματισμός πρέπει να γίνει νωρίς ώστε να γνωρίζουμε εξαρχής τι αριθμό μελισσιών θα δεσμεύσουμε για αυτές τις παραγωγές.
Τα μελίσσια αυτά ενισχύονται από άλλα με μεταφορές σφραγισμένου κατά το δυνατόν γόνου και πληθυσμού. Οι όποιες μεταφορές πληθυσμού, γόνου και υλικού γενικότερα πρέπει να γίνεται μεταξύ υγειών μελισσιών. Ιδιαίτερη προσοχή πρέπει να δοθεί στην οποιαδήποτε τροφοδοσία εφόσον η περίοδος συλλογής είναι κοντά χρονικά.
ΤΡΟΦΟΔΟΣΙΑ
Όσον αφορά τις τροφοδοτήσεις πρέπει να επισημάνουμε ότι κατά την περίοδο της ανάπτυξης των μελισσιών πρέπει να παρέχουμε σε αυτά ότι χρειάζονται μεταφέροντας τα σε περιοχές κατάλληλες. Η τροφοδότηση από εμάς πρέπει να γίνεται με τέτοιο τρόπο και σε χρονική απόσταση από την περίοδο συλλογής ώστε να μην επηρεάζεται το μέλι που παράγουμε. Πρέπει να καταλάβουμε ότι είμαστε μελισσοκόμοι και όχι μελισσοτρόφοι.
Από την άλλη πρέπει να επισημάνουμε ότι η άνοιξη εμφανίζει έντονες κλιματικές διακυμάνσεις. Διαδοχικές συννεφιές ή βροχές, ένας ξαφνικός πολύ δυνατός αέρας ή έντονοι νοτιάδες, ανομβρία ή άλλα μη επιθυμητά καιρικά φαινόμενα που όλοι κατά καιρούς έχουμε συναντήσει μπορεί να επηρεάσουν για μέρες ή και μόνιμα τη νεκταροέκκριση. Ο μελισσοκόμος πρέπει να είναι σε εγρήγορση καθώς σε αυτές τις συνθήκες η εικόνα ενός μελισσοκομείου που αναπτύσσεται και δυναμώνει ικανοποιητικά μπορεί να μεταστραφεί προς το αρνητικό μέσα σε μερικές μέρες. Εκεί όπου πριν οκτώ μέρες βάλαμε πατώματα μπορεί να πάμε και να πρέπει να τα κατεβάσουμε.
Την περίοδο της ανάπτυξης τους τα μελίσσια όπως και όλα τα έμβια όντα είναι ιδιαίτερα ευαίσθητα. Έχουν μόνο ένα στόχο να δυναμώσουν ώστε με επιτυχία στη συνέχεια να συλλέξουν, να αναπαραχθούν και να επιβιώσουν τις δύσκολες περιόδους. Στην προσπάθειά τους αυτή, την άνοιξη, δαπανούν όλα τα αποθέματά τους. Ο μελισσοκόμος πρέπει να τα βοηθήσει και με την τροφοδοσία ώστε να έχουν μια ομαλή ανάπτυξη χωρίς πισωγυρίσματα.
Ειδικότερα σε νότιες περιοχές της χώρας μας και στα νησιά παρατηρείται μία «ξηρή περίοδος» από άποψη νέκταρος, μέσα στο Μάιο, κάτι που είναι αναμενόμενο σε ξηροθερμικά κλίματα. Τότε στα μελίσσια πρέπει να παρέχουμε ότι χρειάζονται από άποψη τροφής για τη συντήρησή τους αλλά με μέτρο, ο κάθε μελισσοκόμος πρέπει να γνωρίζει καλά την περιοχή του και σε βάθος χρόνου να έχει αποκτήσει την απαιτούμενη εμπειρία για να αντιμετωπίσει αυτές τις καταστάσεις.
Επιπλέον πρέπει να αναφερθούμε στη λεγόμενη διεγερτική τροφοδοσία. Αυτή την τροφοδοσία που γίνεται νωρίς την άνοιξη ή και μέσα στο Φλεβάρη σε ορισμένες περιοχές με σκοπό κυρίως τη διέγερση της γέννας. Αυτή γίνεται με σιρόπι 1/1 σχεδόν καθημερινά και σε μικρές ποσότητες (περίπου 100-200 γραμμάρια). Η τεχνική αυτή έχει θετικά αποτελέσματα μόνο όταν οι καιρικές συνθήκες είναι τέτοιες που επιτρέπουν στα μελίσσια να συλλέξουν ικανοποιητικά ώστε να θρέψουν τον αυξημένο γόνο που εμείς θέλουμε να παράγουμε. Αν αυτό δεν είναι εφικτό ή εφαρμόζουμε διεγερτική τροφοδοσία πρώιμα τότε όχι μόνο δεν θα έχουμε κάποιο θετικό αποτέλεσμα αλλά και στα μελίσσια μπορεί να δημιουργήσουμε πρόβλημα με την υγρή τροφοδοσία.
Ειδικά σχήματα τροφοδοσίας έχουν προταθεί κατά καιρούς από συγγραφείς (πχ. Μέθοδος Μπαμπίλη) όπου σε νότιες περιοχές ξεκινάει η υγρή τροφοδοσία με μικρές ποσότητες αρχές ή μέσα Φλεβάρη και συνεχίζουμε να τροφοδοτούμε με μεγαλύτερες ποσότητες μέχρι τα μέσα ή το τέλος του Μαρτίου. Με αυτή την τεχνική έχουμε δυνατά διώροφα μελίσσια μέχρι το τέλος του Μαρτίου τα οποία στη συνέχεια χωρίζονται στα δύο. παρέχοντας οίο ορφανό έτοιμη νεαρή βασίλισσα ιί ώριμα βασιλικά κελιά. Αυτά πάλι αναπτύσσονται και ενώνονται πριν από τη μελιτοσυλλογή αφήνοντας τη καινούργια βασίλισσα μόνο. Τα μελίσσια αυτά είναι ιδιαίτερα δυνατά και μπορούν να αποδώσουν ικανοποιητικά ακόμη και τις κακές χρονιές. Η μέθοδος αφορά κυρίως τη μελιτοφορία του ελάτου. Είναι δύσκολο να εφαρμοστεί σε βόρειες περιοχές, απαιτεί καθημερινή ενασχόληση του μελισσοκόμου και υπάρχει κόστος τόσο σε καύσιμα, σε εργατοώρες όσο και στις τροφές που απαιτούνται. Τέτοιου τύπου τροφοδοσίες πρέπει να γίνονται πολύ μακριά χρονικά από την περίοδο συλλογής (στην συγκεκριμένη περίπτωση τρεις μήνες) και στη συνέχεια να ακολουθεί ανάπτυξη των δύο μελισσιών που προέκυψαν από το αρχικό ώστε τα τυχόν αποθηκευμένα σιρόπια να καταναλώνονται.
Ειδικά σχήματα τροφοδοσίας εφαρμόζονται επίσης για την παραγωγή βασιλικού πολτού και γύρης.
ΣΜΗΝΟΥΡΓΙΑ – ΚΤΙΣΙΜΟ ΚΗΡΗΘΡΩΝ
Η σμηνουργία δεν είναι επιθυμητή από το μελισσοκόμο αλλά είναι η φυσική μέθοδος αναπαραγωγής των μελισσιών. Η σμηνουργία εξαρτάται από διάφορους παράγοντες καθώς και από τις περιβαλλοντικές συνθήκες με αποτέλεσμα η ένταση της να ποικίλει από περιοχή σε περιοχή και από χρονιά σε χρονιά.
Η πρόληψή της είναι εφικτή εάν έχουμε πολύ νεαρές βασίλισσες και πα-ρέχουμε στο μελίσσι επαρκή χώρο (πλαιοιοκηρήθρες κυρίως κτισμένες) για να ολοκληρώσει την ανάπτυξη του.
Νωρίς την άνοιξη ή και μέσα στο Φλεβάρη αναλόγως της περιοχής που είμαστε και των καιρικών συνθηκών μεταφέρουμε πλαίσια που είναι κατάλληλα για γέννα στα άκρα της γονοφωλιάς. Αυτή την εποχή δεν διασπούμε το γόνο (προσθέτοντας στη μέση άδεια πλαίσια) γιατί ο καιρός είναι άστατος και σε ξαφνικό κρύο υπάρχει φόβος ψύξης του γόνου, κάθε χειρισμός μας γίνεται με μέτρο.
Όσο η άνοιξη προχωράει, τα μελίσσια μεγαλώνουν και ο φόβος παγετού απομακρύνεται, μπορούμε να προσθέτουμε και πλαίσια κενά ανάμεσα στα πλαίσια του γόνου. Αυτά τα πλαίσια που τοποθετούνται ανάμεσα στα πλαίσια του γόνου εάν είναι άκτιστα ή μισοκτισμένα κτίζονται μέσα στον Απρίλιο γρήγορα από τις μέλισσες και τα γεννά η βασίλισσα. Τουλάχιστον τρεις πλαισιοκηρήθρες πρέπει κάθε έτος να μας χτίζει το μελίσσι ώστε να υπάρχει ένας ικανοποιητικός ρυθμός ανανέωσης τους.
Στη συνέχεια προσθέτουμε όροφο την κατάλληλη στιγμή όταν ο κάτω όροφος έχει γεμίσει και οι μέλισσες έχουν ικανοποιητική πυκνότητα πάνω στις κηρήθρες και έχουν τουλάχιστον 6 πλαίσια γόνο.
Εκτός από την προσθήκη πλαισίων για την επέκταση της γονοφωλιάς ο μελισσοκόμος περιοδικά κάνει επιθεωρήσεις στα μελίσσια του ώστε να διαπιστώσει εάν κάποια ετοιμάζονται για σμηνουργία φτιάχνοντας βασιλικά κελιά. Στα μελίσσια που εντοπίζουμε βασιλικά κελιά είτε εφαρμόζουμε μεθόδους καταστολής της σμη- νουργίας είτε την αφήνουμε να εξελιχθεί επεμβαίνοντας την κατάλληλη στιγμή κόβοντας το μελίσσι σε δύο η περισσότερα τμήματα.
Πρέπει να αναφέρουμε ότι οι βασίλισσες σμηνουργίας θεωρούνται πολύ καλές εφόσον έχουν παραχθεί την καλύτερη εποχή και σε ιδανικές συνθήκες.
Για την καταστολή της σμηνουργίας καταστρέφουμε τα βασιλικά κελιά, και αδυνατίζουμε το μελίσσι παίρνοντας του γόνο και πληθυσμό.
Ειδικότερες μέθοδοι τόσο πρόληψης όσο και καταστολής της σμηνουργίας (Ντεμαρή, Σνέλγκροβ κ.α.) περιγράφονται με ακρίβεια σε μελισσοκομικό βιβλία όπου ο μελισσοκόμος πρέπει να ανατρέχει. Από αυτές πρέπει ο ίδιος να επιλέξει αυτή που ταιριάζει σε αυτόν και στην περιοχή του.
ΓΥΡΗ -ΒΑΣΙΛΙΚΟΣ ΠΟΛΤΟΣ
Ο Απρίλιος προσφέρεται για την παραγωγή τόσο της γύρης όσο και του βασιλικού πολτού. Σε πιο νότιες περιοχές ακόμη και το Μάρτιο ή και νωρίτερα είναι δυνατή η παραγωγή βασιλικού πολτού.
Σε όλες τις ενέργειές μας όμως πρέπει να έχουμε μια εκτίμηση κόστους – κέρδους και πάντοτε καλό είναι να επιλέγουμε την καλύτερη εποχή για κάθε παραγωγή προϊόντος.
Πρέπει να τονίσουμε ότι αποφεύγουμε τις καλλιεργούμενες εκτάσεις για την αποφυγή καταλοίπων φαρμάκων, για την υγεία των μελισσών μας αλλά και για τη χαμηλή ποικιλότητα των φυτών σε αυτές τις περιοχές. Τα μελίσσια τοποθετούνται μακριό από εργοστάσια, πόλεις και δρόμους συχνής κυκλοφορίας, λαμβάνεται κάθε μέτρο για τη μείωση των περιβαλλοντικών ρύπων.
Όσον αφορά τη γύρη η συλλογή της είναι απαραίτητη πρώτα και κύρια για χρήση στα μελίσσια μας τις δύσκολες εποχές που λείπει απ’ το περιβάλλον. Παράλληλα μπορούμε σιγά -σιγά να βρίσκουμε πελάτες και διευρύνοντας το πελατολόγιο να αυξήσουμε και την ποσότητα που θα συλλέγουμε. Για τη γύρη δεν απαιτείται ακριβός εξοπλισμός ή εκπαίδευση. Απαιτείται καθημερινή παρουσία στο μελισσοκομείο ώστε να μη μένει η γύρη στην παγίδα πάνω από Ά ώρες. Η διαλογή (καθαρισμός από ξένα σώματα, έντομα κλπ) πρέπει να γίνεται άμεσα (τα έντομα εάν ο καθαρισμός γίνει άμεσα εντοπίζονται εύκολα γιατί κινούνται) και στη συνέχεια την καταψύχουμε στους -18° C. Η αποξήρανση (αφαίρεση υγρασίας) γίνεται με ειδικό ξηραντήριο και είναι απαραίτητη μόνο αν πρόκειται να τη συντηρήσουμε σε ψύξη.
Εάν η ποσότητα γύρης που παράγεται είναι σημαντική πρέπει να προμηθευτούμε και καθαριστήριο γύρης επιλέγοντας κάποιο για του οποίου την αποτελεσματικότητα έχουμε πειστεί. Όσον αφορά τις τεχνικές παραγωγής βασιλικού πολτού, όποιος ενδιαφέρεται μπορεί να ανατρέξει σε κατάλληλα βιβλία ή άρθρα, και δεν μπορούν αυτές να παρουσιαστούν στο συγκεκριμένο άρθρο.
ΠΡΟΠΟΛΗ
Επιβάλλεται η συλλογή πρόπολης τον Απρίλιο διότι ευνοείται από τις μεγάλες διαφορές θερμοκρασίας μέσα στο 24ωρο αλλά και από το γεγονός ότι υπάρχει άφθονη στη φύση λόγω ανάπτυξης των φυτών.
Πρέπει να τονίσουμε ότι η συλλογή της γίνεται χρησιμοποιώντας σίτα πρόπολης από υλικό κατάλληλο για τρόφιμα (όχι σήτες για κουνούπια) και φυσικά όχι με ξύσιμο από τα πλαίσια ή την κυψέλη.
ΟΡΘΗ ΜΕΛΙΣΣΟΚΟΜΙΚΗ ΠΡΑΚΤΙΚΗ – ΘΕΡΑΠΕΙΕΣ
Η έννοιας της Ορθής Μελισσοκομικής Πρακτικής (ΟΜΠ) περιλαμβάνει όλες τις ενέργειές μας για την παραγωγή υγιεινών και ασφαλών για τον καταναλωτή προϊόντων. Στα πλαίσια της ΟΜΠ πρέπει να προλαμβάνονται οι χημικοί, βιολογικοί και φυσικοί κίνδυνοι που μπορεί να οδηγήσουν στην παραγωγή μη ασφαλών προϊόντων. Επίσης η ΟΜΠ σχετίζεται τόσο με την υγεία των μελισσιών μας όσο και με την παραγωγικότητα της μονάδας μας.
Στα πλαίσια της ΟΜΠ την περίοδο Μαρτίου – Απριλίου πρέπει να εφαρμόζουμε τις κατάλληλες διαδικασίες ώστε:
-να προσφέρουμε στα μελίσσια μας κτισμένες πλαισιοκηρήθρες απαλλαγμένων χημικών καταλοίπων που έχουν συντηρηθεί με σωστό τρόπο.
-να τοποθετούμε φύλλα κεριού για κτίσιμο καλής ποιότητας απαλλαγμένα από επιβλαβείς χημικές ουσίες και παθογόνους οργανισμούς.
-η τοποθέτηση υλικού (όροφοι, πάτοι, καπάκια) πρέπει να γίνεται αφού αυτά έχουν καθαριστεί και στη συνέχεια απολυμανθεί με τη χρήση φλόγιστρου. Για το συνθετικό υλικό πρέπει να ζητούνται οδηγίες από τον κατασκευαστή.
-η τοποθέτηση των μελισσοκομείων πρέπει να είναι τέτοια ώστε να αποφεύγουμε τους κινδύνους από τη χρήση φυτοφαρμάκων σε καλλιέργειες, από περιβαλλοντικούς ρύπους (από πόλεις, εργοστάσια, δρόμους κ.α.). Επίσης η τοποθέτηση πρέπει να είναι σε απόσταση από άλλα μελισσοκομεία ώστε να μην έχουμε έντονα φαινόμενα παραπλάνησης μελισσών και μετάδοση ασθενειών. Επιλέγουμε μέρη προσήλια, στεγνά, προφυλαγμένα από ανέμους. Για την τοποθέτηση πρέπει να τηρούμε τη σχετική Νομοθεσία.
-η εισαγωγή καινούργιων μελισσιών ή αφεσμών στο μελισσοκομείο μας γίνεται μόνο εφόσον αυτά για κάποιο διάστημα τοποθετηθούν χωριστά, τα παρακολουθήσουμε και διαπιστώσουμε ότι είναι υγιή.
-οι όποιες τροφοδοσίες πρέπει να γίνονται έτσι ώστε να μην επηρεάζεται το μέλι από αυτές.
-οι θεραπείες για τη μείωση του πληθυσμού της βαρρόα γίνονται την κατάλληλη εποχή σύμφωνα με τις οδηγίες των παρασκευαστών του φαρμάκου που χρησιμοποιούμε. Δεν αυτοσχεδιάζουμε, δεν υπερβαίνουμε τη δοσολογία, τηρούμε τους χρόνους αναμονής ώστε να μην υπάρχουν κατάλοιπα φαρμάκων στα προϊόντα που παράγουμε και οι εφαρμογές γίνονται σύμφωνα με τις οδηγίες χρήσης τηρώντας όλα τα μέτρα προφύλαξης. Επικουρικά εφαρμόζουμε μελισσοτεχνικές μεθόδους όπως η παγίδευση στον κηφηνογόνο, με την πιο φιλική για τον μελισσοκόμο μορφή που είναι η χρήση μισού πλαισίου κάτω από το οποίο χτίζονται και γεννιούνται εύκολα την άνοιξη κηφηνοκελιά. Σε κάθε μελίσσι μας τοποθετούμε ένα μισαδάκι κερωμένο να μας το χτίσουν. Στο κάτω μέρος οι μέλισσες κρεμάνε κάμποση κηφηνοκηρήθρα η οποία μόλις σφραγιστούν τα περισσότερα κελιά αφαιρείται και μαζί της μεγάλος αριθμός βαρρόα. 0 τρόπος αυτός δεν απαιτεί καθόλου κόπο, ούτε επιπλέον επισκέψεις (την άνοιξη είμαστε έτσι κι αλλιώς πολύ συχνά στο μελισσοκομείο) ούτε διαταράσσει την ανάπτυξη του μελισσιού.
Μπορούμε να μετρήσουμε τα βαρρόα που παγιδεύτηκαν και να υπολογίσουμε το ποσοστό προσβολής του κηφηνόγονου. 2-3 βαρρόα σε 100 ανοιγμένα κελιά δείχνουν πετυχημένη χειμωνιάτικη θεραπεία.15-20 βαρρόα μας υποδεικνύουν να χρησιμοποιήσουμε και δεύτερο μισαδάκι. 25 βαρρόα και πάνω σημαίνει ότι απέτυχε η χειμερινή θεραπεία και πρέπει να παρέμβουμε άμεσα. Απευθυνθείτε στους ειδικούς επιστήμονες για να σας προτείνουν τρόπο αντιμετώπισης.
Επίσης καλό είναι σε κάθε περιοχή εφόσον είναι δυνατή η επικοινωνία μεταξύ των μελισσοκόμων οι θεραπείες να γίνονται συντονισμένα ώστε να περιορίζεται η αναμόλυνση.
Νοζεμίαση: αν έχουμε ξεχειμωνιάσει δυνατά μελίσσια, με «παχιές» μέλισσες που ταΐστηκαν σωστά και δεν ήρθαν σε επαφή με φυτοφάρμακα, με νεαρή βασίλισσα, σε καθαρές κηρήθρες και στον κατάλληλο τόπο δεν κινδυνεύουμε από νοζεμίαση.
Ένας ακόμη παράγοντας είναι η πρόσβαση του μελισσιού σε καθαρό νερό κάτι που εξασφαλίζει μια ποτίστρα στο μελισσοκομείο μας, η οποία τοποθετείται ταυτόχρονα με τα μελίσσια και είναι έτσι κατασκευασμένη που να μην μολύνεται με περιττώματα τυχόν άρρωστων μελισσών. Τέτοιες ποτίστρες έχουν παρουσιαστεί στο Μελισσοκομικό Βήμα σε σχετικό άρθρο από το Ινστιτούτο Μελισσοκομίας.
Νωρίς την άνοιξη τα κρούσματα αφορούν κυρίως τη Nosema apis και τα συμπτώματα είναι ιδιαίτερα εμφανή (μέλισσες που «σέρνονται» μπροστά στην κυψέλη, μείωση πληθυσμού, διάρροια που λερώνει την είσοδο ή και όλη την κυψέλη κλπ), θεραπευτικά προτείνονται διάφορα σκευάσματα που δεν περιέχουν αντιβιοτικά, όπως η θυμόλη. Σε κάθε περίπτωση για τη διάγνωση και την αντιμετώπιση απευθυνόμαστε στους ειδικούς επιστήμονες. Οι απώλειες από Νοζεμίαση αποζημιώνονται από τον ΕΛΓΑ.
ΕΠΙΛΟΓΟΣ
Στο άρθρο έγινε μια προσπάθεια παρουσίασης ενός τρόπου ετοιμασίας των μελισσιών μας για τη μελιτοσσυλλογή παρουσιάζοντας κάποια πλεονεκτήματα που θεωρούνται σημαντικά/Όποιος θέλει να ακολουθήσει τη συγκεκριμένη μέθοδο θα πρέπει να το κάνει προοδευτικά ώστε να δει αν του ταιριάζει. Οπωσδήποτε όποιος την εφαρμόσει πρέπει να έχει κάποια εμπειρία στη βασιλοτροφία ή να προμηθεύεται βασίλισσες από ικανούς βασιλοτρόφους. Ειδικότερα για τους επαγγελματίες θα αναφέρω ότι σε πολλές περιοχές του κόσμου συμφέρει η αγορά μελισσσδεμάτων και η μετατροπή τους σε παραγωγικά μελίσσια παρά η διατήρηση μεγάλου αριθμού μελισσιών όλο το έτος. Λεν είναι όμως αυτό που προτείνουμε για τις σημερινές συνθήκες στην Ελλάδα, παρόλο που η εξειδίκευση μπορεί να αυξήσει την παραγωγικότητα, ας θυμηθούμε πως ήταν η κατάσταση στον τομέα της βασιλοτροφίας πριν 40 χρόνια και πως είναι σήμερα.
Σήμερα ο μελισσοκόμος πρέπει να επιλέξει ή να χωρίζει, να επανενώνει μελίσσια και να καταπολεμεί τη σμηνουργία ή να ανανεώνει κάθε χρόνο τις βασίλισσες και να δυναμώνει τα μελίσσια του με ακριβή προγραμματισμό και κερδίζοντας παραγωγικό χρόνο. Διαχρονικά αλλά πολύ περισσότερο σήμερα επιδιώκεται η αύξηση της παραγωγικότητας, η συμπίεση του κόστους και η παραγωγή ασφαλών, υγιεινών και υψηλής ποιότητας προϊόντων.
Πηγή: Μελισσοκομικό Βήμα